Phần thưởng có thể giúp ích cho trẻ nhỏ. Phần thưởng có thể khiến con trẻ làm những điều mà chúng thực sự không muốn làm. Phần thưởng còn khích lệ trẻ nhỏ tiếp tục làm những điều mà chúng đã và đang làm. Một chương trình tặng thưởng là cách để nắm được tần suất con làm những việc khiến bạn hài lòng. Đối với trẻ mới biết đi hoặc trẻ chưa đến trường, chương trình tặng thưởng có thể đơn giản chỉ là những tranh dán. Phần thưởng rất có hiệu quả đối với những hành vi như đi ngủ sau khi ăn ngoan hay để bát đĩa vào chậu rửa sau khi ăn tối. Dùng bô hoặc đánh răng cũng có thể là những ví dụ tốt mà trẻ nhỏ có thể cần một chút phần thưởng đối với những hành vi chưa trở thành thói quen của trẻ.
Bước 1: Đặt ra những hành vi cụ thể mà bạn muốn tặng thưởng
Bước đầu tiên trong quá trình xây dựng chương trình tặng thưởng là quyết định xem hành vi nào bạn muốn tặng thưởng. Những hành vi bạn chọn được tặng thưởng nên phải là những việc sẽ giúp con trẻ hiểu rõ điều bạn mong đợi. Dưới đây là các mẹo lựa chọn hành vi cụ thể:
- Tránh những hành vi không rõ ràng như “cư xử tốt”. Bạn và con đều có thể có những cách nghĩ khác nhau về thế nào là “cư xử tốt”.
- Chọn hai hành vi cụ thể. Ví dụ, “Nói năng lịch sự” và “Giữ gìn tay chân sạch sẽ” là những hành vi cụ thể định nghĩa rất rõ ràng về “cư xử tốt”.
- Chọn những hành vi thực tế và phù hợp với khả năng cũng như độ tuổi của con trẻ. Ví dụ, sẽ là thực tế nếu yêu cầu một đứa trẻ 2 tuổi dọn dẹp đồ chơi nhưng sẽ là không thiết thực nếu yêu cầu nó tự mình thu dọn giường chiếu mỗi ngày.
- Nói rõ điều bạn muốn thấy con mình làm và tránh sử dụng những từ như “không”, “đừng”, “dừng”, “chấm dứt”, “không được” khi đưa ra những hành vi để được nhận tặng thưởng. Ví dụ như:
Thay vì nói “Không đánh chị/em”, hãy nói “Hãy chia sẻ đồ chơi với chị/em”
Thay vì nói “Không chạy vào nhà”, hãy nói “Đi vào nhà đi con”
Hay, thay vì nói “Đừng nhảy trên giường”, hãy nói “Con chơi đồ chơi trên sàn nhà đi”
Bước 2: Quyết định phần thưởng
Phần thưởng bạn dùng nên là thứ mà con trẻ muốn có hoặc sẽ thích. Trẻ sẽ không muốn thực hiện hành vi nếu phần thưởng mà nó sẽ nhận được không phải thứ nó muốn hoặc thích. Hãy nhớ rằng phần thưởng không cần phải có giá trị. Phần thưởng có thể là tranh dán, những cái ôm, hôn, dấu mực, hoặc bất cứ thứ gì. Bất kể bạn chọn phần thưởng nào, hãy chắc chắn rằng phần thưởng phải được tặng ngay sau khi đứa trẻ thực hiện hành vi. Tặng phần thưởng nhanh chóng đối với những việc làm đúng là cách hiệu quả nhất khiến trẻ thay đổi hành vi.
Bước 3: Tạo một biểu đồ
Hãy tạo một biểu đồ cho con trẻ thấy những hành vi và phần thưởng mà bạn đưa ra. Biểu đồ này nên được thực hiện theo cách dễ hiểu cho con trẻ, như bằng tranh hoặc những từ ngữ đơn giản. Ví dụ, nếu bạn muốn con đánh răng hàng ngày, bạn có thể viết “Đánh răng” lên biểu đồ và kèm theo hình bàn chải đánh răng để con trẻ hiểu.
Bước 4: Giải thích chương trình tặng thưởng cho con trẻ
Để chương trình tặng thưởng có hiệu quả, con trẻ cần phải được nói rõ những gì nó cần phải làm để có thể đạt được phần thưởng. Nếu bạn đặt ra những hành vi cụ thể, rõ ràng theo bước 1, điều này sẽ dễ thực hiện. Nếu bạn áp dụng biểu đồ có sử dụng tranh dán, dấu, hoặc dấu kiểm tra, bạn có thể cho con thấy biểu đồ đó. Bạn có thể nói những điều bạn mong muốn từ con trẻ và những điều bạn sẽ làm trên biểu đồ bất cứ khi nào thấy con thực hiện được hành vi đó. Hãy cố gắng tập trung vào những điều tích cực khi giải thích về biểu đồ cho con trẻ. Ví dụ, bạn có thể nói, “Bố/mẹ thấy rằng đôi khi ăn xong con đã biết mang đĩa ăn của mình ra chậu rửa. Bố/Mẹ muốn tặng cho con một tranh dán như thế này (chỉ tranh dán cho trẻ thấy) trên biểu đồ (chỉ vào biểu đồ) mỗi khi con mang đĩa ra chậu rửa sau khi ăn!”
Bước 5: Áp dụng chương trình tặng thưởng
Bây giờ bạn đã sẵn sàng áp dụng chương trình tặng thưởng. Hãy đảm bảo rằng chương trình tặng thưởng này là rõ ràng đối với trẻ. Khi trẻ nhận được phần thưởng, hãy nói với trẻ chính xác (và nhiệt tình) những gì con đã làm để có được phần thưởng. Ví dụ, bạn có thể nói với con rằng: “Do con đã mang bát đĩa của mình ra chậu rửa nên bố/mẹ sẽ tặng con một ngôi sao vàng to!”. Hãy nhớ tặng những phần thưởng đó ngay sau khi trẻ thực hiện hành vi để đảm bảo rằng trẻ biết những gì nó đã làm để đạt được phần thưởng.
Để biểu đồ ở nơi trẻ dễ nhìn thấy. Tủ lạnh thường là một nơi lý tưởng nhưng bạn cũng có thể để ở bất cứ đâu phù hợp với gia đình mình. Một số gia đình thích để biểu đồ ở cửa trước. Những gia đình khác lại thích để biểu đồ ngay trong phòng trẻ. Mục tiêu là nhằm để biểu đồ ở nơi con trẻ có thể nhìn thấy và nhắc nhớ về những điều bạn muốn con thực hiện.
Khi con trẻ đạt được phần thưởng đầu tiên, bạn có thể khen tặng con và cho con xem bạn gắn phần thưởng đó trên biểu đồ. Đừng bao giờ cất đi những phần thưởng mà con đã đạt được. Phần thưởng con đã đạt được là của con và không nên bị xóa bỏ vì những hành vi sai. Để đạt được phần thưởng mới, con trẻ phải tiếp tục làm điều tốt.
Bước 6: Từ từ thay đổi hành vi đã lựa chọn hoặc từng bước hủy bỏ chương trình tặng thưởng
Khi lần đầu tiên bạn bắt đầu áp dụng chương trình tặng thưởng, hãy thường xuyên tặng thưởng cho con. Dần dần bạn sẽ thấy rằng con ngày càng làm đúng hơn. Bạn có thể chấm dứt việc tặng thưởng cho hành vi đó và chuyển sang tặng thưởng cho một hành vi khác mà bạn muốn con thực hiện thường xuyên hơn.
Các chương trình tặng thưởng sử dụng tranh dán, dấu mực, hoặc dấu kiểm định sẽ kém hiệu quả hơn khi trẻ lớn hơn. Đối với trẻ lớn hơn, những thứ được dùng làm phần thưởng có thể được thay đổi sang thẻ quy đổi như là bi, đồng xu, những thứ mà có thể được sưu tập và mua lại để lấy được các phần thưởng khác mà con trẻ muốn. Ví dụ, nếu trẻ lớn nhà bạn đạt được 5 viên bi khi thực hiện được hành vi đã chọn, trẻ có thể đổi được một phần thưởng, ví dụ như một chuyến đi chơi công viên.